Kampinoskie Bagna 2013-2019

Renaturyzacja mokradeł obszaru Natura 2000 Puszcza Kampinoska
(LIFE12 NAT/PL/000084)

O projekcie

„Kampinoskie Bagna” to nazwa projektów, których celem jest ochrona mokradeł Puszczy Kampinoskiej.

Melioracje, które powstawały tu od połowy XIX w. spowodowały przesuszenie bagien i wycofywanie się z tego terenu wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Obecnie postępujący wykup gruntów prywatnych i zanik rolnictwa powoduje, że wybudowana w przeszłości sieć melioracyjna na wielu obszarach Puszczy straciła już swe ekonomiczne znaczenie. W związku z tym realizowanych jest szereg działań, które mają dopasować sieć wodną do aktualnych potrzeb Puszczy Kampinoskiej.

W latach 2013 – 2020 zrealizowano projekt „Kampinoskie Bagna I” w ramach którego poprawiono retencje wody na niewielkich kanałach odwadniających Puszczę Kampinoską. (więcej)

Obecnie realizowany jest projekt „Kampinoskie Bagna II”, którego działania koncentrują się nad dolną częścią kanału Łasica (od wsi Bieliny) oraz na Kanale Zaborowskim (więcej)

Kampinoskie Bagna/Kampinos Wetlands (2013-2019)

Kampinoskie Bagna (2013-2019): Projekt „Kampinoskie Bagna” (Kampinos Wetlands) był odpowiedzią na postępujące obniżanie się lustra wody na obszarach bagiennych Kampinoskiego Parku Narodowego oraz pierwszą próbą wdrożenia wniosków z kilkuletniego projektu badawczego, mającego na celu wypracowanie metod ich renaturyzacji. Od lat 40. XIX w. do lat 70. XX w. w KPN prowadzono prace melioracyjne, a zbudowana w tym czasie sieć kanałów całkowicie przekształciła stosunki wodne w puszczy. Działania w ramach projektu miały na celu przede wszystkim spowolnienie odpływu wody i zatrzymanie jej na terenach bagiennych w okresach suszy (nie wpływając na tzw. wody wysokie). Polegały one na budowie różnego rodzaju przetamowań na małych rowach, należących do Kampinoskiego Parku Narodowego, i nie dotyczyły głownych kanałów parku. Każdy z tych obiektów piętrzy wodę na wysokość maksymalnie 40 cm, a ich działanie zostało tak zaplanowane, aby woda pozostała na mokradłach, ale z  dala od miejsc, gdzie przeszkadzałoby to prywatnym właścicielom. W sumie w projekcie powstało 40 obiektów małej retencji, które poprawiają uwilgotnienie siedlisk mokradłowych na powierzchni ok. 6000 ha.

Celem projektu było zapewnienie właściwego stanu siedlisk mokradłowych obszaru Natura 2000 „Puszcza Kampinoska”. Został on osiągnięty poprzez:

  • Trwałą poprawę uwilgotnienia wybranych fragmentów siedlisk wilgotnych Puszczy Kampinoskiej,
  • Zatrzymanie sukcesji wilgotnych siedlisk otwartych,
  • Ograniczenie pól konfliktów pomiędzy interesami przyrody i społeczności lokalnych.

Charakterystyczny układ cieków wodnych w Puszczy Kampinoskiej wymaga zastosowania specyficznych metod renaturyzacyjnych. Jest to spowodowane tym, że główne cieki tego obszaru (Kanał Łasica, Kanał Zaborowski, Kanał Ł9 i Kanał Olszowiecki) odprowadzają wody nie tylko z obszaru Natura 2000 ale także z sąsiednich miejscowości, a układ terenu powoduje, że okresowo występują tu długotrwałe podtopienia gospodarstw i domostw, co wywołuje zrozumiałe niezadowolenie społeczności lokalnych. Przyjętym w tym projekcie warunkiem działań renaturyzacyjnych było zatem zachowanie dotychczasowej przepustowości kanałów głównych Puszczy Kampinoskiej. W związku z powyższym została opracowana koncepcja, w ramach której równolegle odbyła się poprawa uwilgotnienia siedlisk mokradłowych Puszczy Kampinoskiej, aby jednocześnie zmniejszyć ryzyko podtopień. Efekty zostały osiągnięte poprzez przyjęcie następujących założeń:

1. Główne kanały na terenie Puszczy Kampinoskiej które odprowadzają wodę z terenów zabudowanych (Kanał Łasica, Kanał Zaborowski, Kanał Ł9, Kanał Olszowiecki) zostały wyłączone z działań renaturyzacyjnych. Została więc w pełni zachowana ich rola odprowadzalników wód z osad położonych w sąsiedztwie puszczy.

2. Działania były prowadzone w kierunku zwiększenia retencji wodnej na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego (KPN), co pozwala na sprawniejszy odpływ wody z terenów przyległych.

Projekt został zrealizowany przez zespół składający się z następujących instytucji:

1.07.2013 – 30.06.2019

Realizacja powyższych założeń została przeprowadzona poprzez opóźnienie spływu wód z terenu Puszczy do głównych kanałów oraz wprowadzenie części wód wysokich płynących przez te kanały do lokalnych obniżeń terenowych występujących w pasach bagiennych Puszczy Kampinoskiej. Dzięki temu, zachowując odpowiednią spławność kanałów głównych, zwiększa się retencja na terenie KPN, a dzięki temu pośrednio poprawia się bezpieczeństwo powodziowe okolicznych miejscowości.

Działania objęły większość obszarów mokradłowych Puszczy Kampinoskiej, z pominięciem górnego odcinka Kanału Łasica (ze względu na duży udział gruntów prywatnych) i rejonu Kanału Olszowieckiego, gdzie zgodnie z ocenami botaników, już teraz jest właściwy poziom uwilgotnienia mokradeł.

Spowolnienie spływu wód do głównych kanałów zostało osiągnięte dwiema metodami. Pierwsza metoda to wybudowanie, wzdłuż wybranych fragmentach Kanału Łasica i Kanału Zaborowskiego grobli wzdłużnych, izolujących cenne siedliska wilgotne od tych kanałów. Pozwoli to na dłuższe stagnowanie wód opadowych na tym terenie (należącym do Skarbu Państwa). Zmniejszeniu ulegnie też drenaż spowodowany obecnością tych kanałów. Druga metoda to wybudowanie na rowach melioracji szczegółowej ok. 40 progów piętrzących. Są to niewielkie budowle o stałym poziomie piętrzenia. Ich rolą jest powstrzymanie nadmiernego spływu wód w okresach suchych.

Wprowadzenie części wód wysokich prowadzonych przez kanały główne do lokalnych obniżeń terenowych zostało osiągnięte przez wykonanie przekopów łączących lokalne obniżenia z ciekami głównymi Puszczy. Kanały te zostały tak zaprojektowane, by wody wysokie prowadzone przez kanały wlewały się do lokalnych obniżeń terenowych, ale by nie drenowały ich w okresie wód niskich.

Działaniom powyższym towarzyszą działania osłonowe zmierzające do zlikwidowania pól konfliktów społecznych związanych z gospodarką wodną na tym terenie. W rejonie dolnej Łasicy oraz Kanału Zaborowskiego wykupiono ponad 140 ha gruntów prywatnych przylegających bezpośrednio do tych cieków. Natomiast w okolicy miejscowości Sadowa zostałą wyremontowana grobla zapobiegająca wylewaniu się wód wysokich z terenu Puszczy Kampinoskiej na teren dwóch sąsiednich wsi.

Dodatkowo w ramach projektu opracowano Plan Zarządzania Populacją Bobra. Działanie to pozwoliło na zebranie szczegółowych informacji o populacji bobra w KPN, jej rozmieszczeniu oraz szkodach w gospodarce człowieka, jakie powoduje ten gatunek. Opracowanie to pozwoli na szybsze działania interwencyjne w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych.

W ramach projektu prowadzony był też monitoring przyrodniczy, koszenie wybranych łąk oraz działania edukacyjne. Realizację projektu nadzorował Komitet Sterujący złożony z przedstawicieli lokalnych samorządów, KPN i RDOŚ. Szczegółowy opis działań zaplanowanych w projekcie znajduje się w poniższym pliku PDF.

2022 REC Polska
RODO
Pixanet
Clicky